Z każdym rokiem zażywamy coraz więcej leków. Najczęściej stanowią one kombinację leków przyjmowanych na stałe, suplementów diety oraz leków OTC, które przyjmowane są doraźnie w różnych stanach chorobowych. Musimy mieć jednak na uwadze to, że żaden lek nie nie pozostaje bez wpływu na nasz organizm, a kiedy musimy jednocześnie przyjmować co najmniej dwa preparaty, to sytuacja się znacznie komplikuje. Warto zatem znać najczęstsze interakcje!
Czym są interakcje leków i jakie rodzaje się wyróżnia?
Za interakcje lekowe uznaje się wzajemne oddziaływanie na siebie różnych substancji – dwóch lub więcej. Może to prowadzić do zmiany właściwości tych substancji, a także zmienić sposób ich oddziaływania na organizm człowieka. Mówiąc o niekorzystnych interakcjach, najczęściej mamy na myśli zniesienie właściwego działania leku oraz zwiększenie prawdopodobieństwa wywołania działań niepożądanych. Interakcje można podzielić na trzy rodzaje, czyli:
- interakcje farmaceutyczne – zachodzą poza organizmem pacjenta, czyli w trakcie przechowywania, przygotowywania (np. leków recepturowych) lub podania leków (np. w jednej kroplówce). Zmniejszenie prawdopodobieństwa występowania tych interakcji leży po stronie lekarza i/lub farmaceuty i pacjent nie ma na niego wpływu,
- interakcje farmakokinetyczne – występują w czasie stosowania co najmniej dwóch leków, kiedy to w organizmie zmienia się ich stężenie,
- interakcje farmakodynamiczne – występują w czasie stosowania co najmniej dwóch leków, kiedy dochodzi do zmiany działania jednego/wszystkich leków. Stężenie substancji leczniczych pozostaje w organizmie bez zmian, aczkolwiek zmianie ulega efekt końcowy.
Istnieje wiele różnych interakcji między lekami, jednak co warto wiedzieć o tym najczęściej występujących?
Interakcje z lekami hamującymi krzepnięcie krwi
Interakcje leków przeciwzakrzepowych, a zwłaszcza pochodnych kumaryny, są szczególnie niebezpieczne, gdyż mogą prowadzić do osłabienia działania leku. Wiąże się to ze zwiększonym ryzykiem krwawień, a także nasilenia objawów zakrzepicy. Łącząc pochodne kumaryny z lekami przyspieszającymi perystaltykę jelit, środkami zobojętniającymi kwas solny czy antybiotykami zwiększamy ryzyko osłabienia działania tych substancji. Podobnie jest w przypadku stosowania związków działających antagonistycznie czy zwiększających ich metabolizm. Natomiast leki ułatwiające wchłanianie z przewodu pokarmowego, NLPZ czy leki potęgując ich działanie, znacząco zwiększają siłę działania pochodnych kumaryny.
Interakcje z lekami przeciwcukrzycowymi
Interakcje ze strony leków przeciwcukrzycowych są o tyle niebezpieczne, gdyż mogą doprowadzić do zmiany poziomu cukru we krwi. Możemy mieć tutaj do czynienia zarówno ze stanem hipoglikemicznym, jak i hiperglikemicznym. Do leków osłabiających działanie insulina, a także doustnych leków przeciw cukrowych zalicza się substancje antagonizujące ich działanie, czyli glikokortykosteroidy, glukagon, leki moczopędne czy też doustne środki antykoncepcyjne. Natomiast jeśli chodzi o preparaty nasilające działanie insuliny oraz doustnych leków przeciwcukrzycowych, to wyróżnić tutaj można:
- leki zwiększające ich stężenie w surowicy krwi, czyli NLPZ czy sulfonamidy przeciwbakteryjne,
- leki potęgując ich działanie, takie jak substancje beta-adrenolityczne,
- leki hamujące ich metabolizm, czyli m.in. substancje blokujące receptor H2.
Należy również pamiętać o tym, że doustnych leków przeciwcukrzycowych nie łączy się z etanolem. Hamują one jego metabolizm, przez co nawet po niewielkiej ilości alkoholu występują objawy upojenia alkoholowego.
Interakcje z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi
Wielu z nas niesteroidowe leki przeciwzapalne, w skrócie NLPZ, przyjmuje dość często. Sprawdzają się zarówno w przypadku drobnych dolegliwości, jak i poważnych chorób. Wszystko tak naprawdę zależy tutaj od dawki. Nie da się jednak zaprzeczyć, że ta dość szczególna grupa wchodzi w liczne i często niebezpieczne interakcje. Przede wszystkim są w stanie wypierać inne leki z ich połączeń, przez co przyczyniają się do nasilenia ich działania. Dotyczy to przede wszystkim wymienionych wcześniej leków przeciwcukrzycowych i przeciwzakrzepowych, ale także należy uwzględnić tutaj leki przeciwpadaczkowe oraz nasercowe. Natomiast, z uwagi na hamowanie syntezy prostaglandyn mogą:
- osłabiać działanie leków obniżających ciśnienie tętnicze krwi,
- zwiększać ryzyko nefrotoksyczności cyklosporyny, takrolimusu, diuretyków pętlowych czy antybiotyków aminoglikozydowych,
- nasilać ryzyko uszkodzenia górnego odcinka przewodu pokarmowego w przypadku doustnych glikokortykosteroidów i bisfosfonianów.
Interakcje lek a żywność
Interakcje występują nie tylko między lekami, ale także między lekiem a żywnością, a dokładnie substancjami się w niej znajdującymi. Dotyczy to głównie rodzaju posiłków. Jak się okazuje, danie bogate w węglowodany może zmniejszyć lub opóźnić wchłanianie poszczególnych leków. Natomiast posiłki bogate w tłuszcze znacząco zwiększają wchłanianie leków przeciwgrzybiczych oraz psychotropowych. Nie można zapomnieć również o produktach bogatych w wapń, które wchodzą w interakcję z antybiotykami, zmniejszać ich wchłanianie. Inną kwestią są napoje. Dość często przyjmowane tabletki popijamy:
- herbatą – zawiera tiaminę, która zmniejsza wchłanianie leków lub preparatów żelaza,
- kawą – zawiera kofeinę, która zwiesza działanie leków przeciwbólowych (interakcja korzystna dla pacjenta),
- sok, np. grejpfrutowy – zawiera związki, które wpływają na metabolizm leków.
Zaleca się, aby leki były popijane wodą, aby zmniejszyć ryzyko powstania interakcji.
Przyjmując leki na stałe, musimy uważać zarówno na to, co jemy, jak i na to, co dodatkowo przyjmujemy. Dotyczy to zarówno suplementów diety, jak i leków bez recepty. Warto zatem znać podstawowe interakcje, które mogłyby w znaczący sposób wpłynąć na nasze leczenie. Jeśli natomiast kiepsko się czujemy, to uważajmy na siebie, połóżmy się do łóżka, na wygodny materac i odpocznijmy lub poprośmy o pomoc.
